کتاب در چنبره ُزروان مروری بر جبرگرایی در شعر فارسی از عصر فردوسی تا حمله مغول اثر مرمر حسامی انتشارات آگرین کتاب

آیین ُزروانی، از کهن ترین آیین های ایران زمین است که به روایت برخی از تاریخ نگاران، قدمتی بیش از آیین های زردشی و میترایی دارد و از حدود 12 هزار سال پیش مروج آموزه های یکتاپرستی در ایران بوده است. تقدیرگرایی ایرانیان و اعتقاد به سرنوشت محتوم، ریشه در باورهای آیین ُزروانی (خدای زمان بی کران) دارد. ردپای «تقدیرگرایی» و باورهای ُزروانی را می توان از طریق وازگانی چون زمان، روزگارف چرخ، فلک، سپهر، بخت، اقبال، قسمت، تقدیر، سرنوشت و جبر در متون دینی بعدی و ادبیات فارسی ره گیری کرد. مطالعه تاریخ ادبیات و رصد چنین وازگانی در گذر تاریخی فرهنگ ایرانیان، نشان میدهد مفهوم تقدیرگرایی از دوره آیین ُزروانی تاکنون چگونه خود را در فرهنگ ایرانیان نوزایی کرده است. عنوان این مختصر -در چنبره ُزروان- از جهاتی یادآور همین مفهوم و باور دیرپاست. ساکنان مشرق زمین و به ویژه قوم دیرین آریایی، اعتقاد به گرفتار بودن در دایره زمان و بیهوده بودن کوشش برای رهایی از این چنبره و دام را، قرن ها و بلکه هزاره هاست که در گوشه ای تاریک از ذهن خود به همراه دارند. این تفکر که انسان در چنبر و چنگال نیروی مهیبی به نام سرنوشت و زمان اسیر است و قدرت تغییر منش ها و تقدیر خود را ندارد، منتج به نگاهی تلخ اندیش و پوچ گرا میشود که گاه این ملل متمدن و خلاق را در اوج مسیر پویایی و ترقی، از حرکت و ساختن آینده مطلوب بازداشته است. این کتاب از طریق پژوهشی تاریخی و برجسته سازی یک سلسله از وازگان پربسامدادبی، نشان میدهد فرهنگ تقدیرگرایی در قرن های متمادی در لایه های زیرین اعتقادات فرهنگی ایرانیان نهادینه شده است و تا حدودی میتواند علل فرهنگی موانع رشد و توسعه ملی همه جانبه و پایدار را در ایران تبیین نماید.