کتاب تاریخ جهانگشای جوینی اثر محمد جوینی - سه جلدی

کتاب «تاریخ جهانگشای جوینی» نوشته‌ی «محمد جوینی» و در سه جلد تدوین شده است. جلد اول بعد از دیباچه‌ای طولانی،‌ مشتمل بر فصلی در عادات و رسوم مغول قدیم و فصلی در قوانین وضع شده چنگیزخان، یعنی "یاسا" است. بعد از آن مولف، تاریخ چنگیزخان و خروج وی و فتوحات او در ممالک اویغور را بیان می‌کند و فصلی را به تاریخ اقوام اویغور و آداب و رسوم و معتقدات ایشان اختصاص می‌دهد. جلد دوم از کتاب جهانگشای، بدون مقدمه به تاریخ خوارزمشاهیان می‌پردازد و وقایع مربوط به آن‌ها را به طور مفصل بیان می‌کند. آنگاه فصلی مفید را به تاریخ ملوک کفار ترک،‌ معروف به ملوک قراختای و گورخانیه، که نزدیک به نود و پنج سال، از حدود سال 512 تا 607 ه. ق، در ماوراءالنهر و ترکستان شرقی،‌ از جیحون تا کاشمر و ختن و بلاساغون، سلطنت نمودند، و دیگرِ ملوک الطوایف ترک آن نواحی اختصاص می‌دهد و در اواخر این جلد، تاریخ سرگذشت حکام مغول را که از عهد اوکتای قاآن تا ورود هولاکو به ایران (653-626 ه.ق) حکمرانی نمودند، مانند جنتمور و نوسال و گرگوز و امیرارغون،‌ با شرح و بسط تمام ذکر می‌کند و جلد دوم را به پایان می‌برد. جلد سوم با جلوس منکوقاآن بن تولی بن چنگیزخان در سال 649 ه.ق و بعضی وقایع مهم دوران سلطنت او آغاز می‌شود. سپس به تفصیل،‌ حرکت هولاکو به ایران (سال 653 ه.ق) و قلع و قمع اسماعیلیه را شرح می‌دهد و بعد با بسط تمام از تاریخ ملوک اسماعیلیه الموت و مذهب این طایفه و سرگذشت احوال ایشان از آغاز ظهور سخن می‌راند و جلد سوم را به ذکر آخرین پادشاه این سلسله و انقراض ایشان به دست هولاکو به پایان می‌رساند. کتاب حاضر را انتشارات «دنیای کتاب» منتشر کرده است.