کتاب مغول ها اثر استیون آر ترنبول انتشارات سبزان

در سده سیزدهم دو بررسی همزمان درباره‌ی شیوه‌ی زندگی مغول‌ها در سرزمین‌های مرتفع این قوم صورت گرفت که دو نتیجه‌ی مختلف در پی داشت. جوینی، مورخ ایرانی می‌گوید: چنگیزخان به عنوان متحدکننده‌ی مغول‌ها به شهرهای آسیای میانه مانند بخارا، این مرکز علوم اسلامی و سمرقند، که مرکز بازرگانی بزرگ و ایستگاه بزرگ جاده ابریشم به اورآسیا (اروپا ـ آسیا) بود حمله کرد و سربازان مغول این شهرها را محاصره و آنها را آماج انبوه تیرها و نیزه‌های آتشین و خمره‌های انباشته از نفت (نمونه‌های ابتدایی از بمب‌های آتش‌زا) قرار دادند و با منجیق سنگ‌ها و تیرهای عظیمی به سوی این شهرها پرتاب کردند. آتش این شهرها را در کام خود کشید و مدافعان را وادار به تسلیم ساخت. سپس سربازان مغول خانه‌های عمدتا چوبی بخارا را آتش زدند. در بخارا سی هزار تن از سالخوردگانی که بلندقامت تر از دسته تازیانه بودند به قتل رسیدند. سربازان مغول سپس در سمرقند مسجد جامع شهر را ویران کردند و عملا آنان و کودکان باقی مانده را به بردگی گرفتند هرچند به دستور چنگیز سی هزار تن از صنعت‌گران شهر را زنده گذاشتند. از سوی دیگر مارکوپولو جهانگرد ونیزی می‌نویسدکه قوبولای‌خان، نوه‌ی چنگیزخانه دل‌نگران رفاه چینی‌هایی بود که آنها را مطیع خود ساخته بود، تاریخ دودمانی چین نیز درباره این دل‌نگرانی قوبلای‌خان شهادت می‌دهد. قوبلای خان در تابستان مامورانی را رهسپار سرتاسر چین ساخت تا به بررسی شرایط در اطراف کشور بپرازند.